همشهری‌آنلاین-سمانه معظمی: با آن‌که چند هفته از مرگ ۱۳ هزار پرنده مهاجر در تالاب میانکاله استان مازندران می‌گذرد، هنوز علت اصلی و قطعی این اتفاق مشخص نشده است. از سوی دیگر ایران عضو معاهده‌های زیست‌محیطی گوناگونی است که طبق آن‌ها در برابر حفظ جان پرندگان مهاجر، مسئول است. اگر به متن معاهده‌ها مراجعه کنید، از ابتدا تا انتها به وظایف و مسئولیت‌های کشورهای عضو اشاره شده، اما هیچ بندی مبنی بر جریمه یا برخورد قانونی در صورت نقض این وظایف و آسیب زدن به گونه‌های مهاجر مشاهده نمی‌شود.
تلاش خبرنگار ما برای تماس با مسئولان مربوطه در کنوانسین‌های زیست‌محیطی که ایران عضو آن‌هاست (کنوانسیون حفاظت از حیوانات مهاجر (CMS)و پیمان حفاظت از پرندگان مهاجر آفریقا و اوراسیا (AEWA)) به جایی نرسید. تنها پاسخی که دریافت کردیم اظهار بی‌اطلاعی مسئول هماهنگی اداره ارتباطات دبیرخانه‌های این دو کنوانسیون از مرگ پرندگان در میانکاله بود!
به سراغ «محمدعلی یکتانیک»، سرپرست گروه امدادونجات حیات‌وحش ایران و فعال محیط زیست رفتیم تا از علت این حادثه و نقش کنوانسیون‌های بین‌المللی در این زمینه بپرسیم.
سم بوتولیسم
یکتانیک در گفت‌وگو با همشهری‌آنلاین گفت: در میانکاله طی دو هفته حدود ۲۰ هزار پرنده از بین رفتنند که از این تعداد ۱۳ هزار پرنده جمع‌آوری و دفن شدند.
وی درباره علت وقوع این رویداد افزود: این که مسئولان علت مرگ پرندگان در میانکاله را سم «بوتولیسم» عنوان می‌کنند، غیرواقعی است. مسمومیت به بوتولیسم در خیلی از قاره‌ها مانند اروپا، امریکا و اقیانوسیه اتفاق افتاده، اما نکته اینجاست که این سم در نتیجه فعالیت باکتری «کلوستریدیوم بوتولینوم» ایجاد می‌شود که گرمادوست است.
این دانش‌آموخته مهندسی محیط‌زیست ادامه‌داد: این باکتری تاکنون هیچ‌وقت در فصل سرد سال فعال نشده، چه برسد به این‌که بخواهد سم تولید کند؛ حال این‌که چرا سازمان دامپزشکی مخفی‌کاری می‌کند فکر می‌کنم به این دلیل است که نمی‌خواهند علت اصلی این که چرا چنین زیستگاه شناخته‌شده‌ای رو به نابودی است را بررسی کنند.
به گفته وی، منطقه‌ای که صفر تا صد پساب و فاضلاب روستاها و شهرهای اطراف به آن سرازیر می‌شود، مسلما نمی‌تواند شرایط زیست طبیعی برای حیات وحش باشد. در شمال میانکاله گردشگری ناپایدار داریم که یک اهرم تخریبی است و اگر حساب‌شده نباشد، ظرف چند سال می‌تواند مانند معدن به محیط زیست آسیب بزند.
نابودی تالاب‌ها
سرپرست گروه امدادونجات حیات‌وحش ایران اظهار کرد: عوامل مختلفی وجود دارد که طبیعت و زیست تالاب‌ها را تغییر می‌دهد. طبق آمار سازمان محیط زیست ایران بیش از ۹۰ درصد عرصه‌های طبیعی تالابی کشور نابود و تبدیل به کانون ریزگرد شده‌اند. ۱۰ درصدی که از تالاب‌ها باقی‌مانده در اثر بارش باران به حیات خود ادامه می‌دهند.
وی اضافه‌کرد: زیستگاه‌هایی مانند دریاچه ارومیه، دریاچه بختگان یا هامون وقتی از بین می‌روند، کشاورزی و تمدن را نابود می‌کنند و درنتیجه فقر و ناامنی ایجاد می‌شود. متاسفانه هیچ اقدام عملی انجام نمی‌شود و همه چیز در حد شعار است. برخلاف گفته مسئولان تاکنون هیچ حقابه‌ای برای این دریاچه‌ها و تالاب‌ها گرفته نشده است.
این فعال محیط زیست ادامه داد: علت اصلی این مشکل مدیریت ناکارآمد و نبود آگاهی است. ما نباید خودمان را با کشورهایی مانند کانادا و سوئیس مقایسه کنیم. ما حتی نمی‌توانیم یک رای قاطع از دادگاه برای تخلفات زیست‌محیطی بگیریم.
شکار نامحدود
یکتانیک با اشاره به بازدید خود از میانکاله گفت: من به عنوان یک کارشناس محیط زیست وقتی به میانکاله رفتم، اولین موضوعی که توجهم را جلب کرد تجمع پرنده‌ها در اطراف پاسگاه محیط زیست منطقه بود؛ یعنی به دلیل شکار بی‌رویه، منطقه آن‌قدر ناامن شده که پرنده‌ها به پاسگاه پناه آورده‌اند. نتیجه این تجمع در یک نقطه، استرس گرفتن و ابتلا به بیماری‌هایی مانند وبای پرندگان به دلیل نبود غذای کافی و کمبود فضا برای دفع فضولات است.
وی افزود: حدود سه سال است که سازمان محیط زیست با وجود محدودیت نیروی انسانی برای نظارت، به صورت نامحدود پروانه شکار صادر می کند. ازسوی دیگر هیچ دفترچه راهنمایی برای شکارچی‌ها تهیه نشده تا بدانند در چه نقاطی مجاز به شکار هستند و چه گونه‌هایی را می‌توانند بزنند.
به گفته این فعال محیط زیست، منطقه میانکاله به میدان تیر معروف شده، زیرا دائما صدای تیر شنیده می‌شود. متاسفانه دورتادور تالاب قرق‌شکنی اتفاق می‌افتد، برای مثال شکارچی‌ها در یک ساعت خاص در یک روز مشخص جمع می‌شوند و تالاب را به رگبار می‌بندند.
یکتانیک ادامه داد: در دو سال اخیر سازمان دامپزشکی با جریان شکار مساعدت کرده، زیرا بسیار سودآور است. موسساتی هستند در کشورهای دیگر که مجوز شکار به شکارچی‌های خارجی می‌فروشند.
وی تاکید کرد: راه حل مشکلات محیط زیست محدود کردن صدور پروانه شکار است. صندوق جهانی طبیعت در گزارشی که بهار امسال منتشر شد اعلام کرد شکار از علت‌های اصلی تخریب زیستگاه‌هاست.
این فعال محیط زیست بیان‌کرد: من به عنوان فردی که ۲۰ سال است در حوزه حفاظت از پرندگان کار می‌کنم یکی از عوامل بروز آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان در ایران و مرگ اخیر پرندگان مهاجر در میانکاله را ناامنی و آلودگی زیستگاه این گونه‌ها می‌دانم.
معاهده‌های زیست‌محیطی
سرپرست گروه امدادونجات حیات‌وحش ایران گفت: ایران عضو معاهده‌های زیست‌محیطی گوناگونی است. از جمله معاهده کنوانسیون تالاب‌های رامسر به عنوان قوی‌ترین و معتبرترین معاهده حفاظت از محیط زیست در جهان که خاستگاه آن هم ایران است. ۲۲ تالاب کشور عضو این معاهده است که تعدادی از آن‌ها مانند تالاب بختگان، پریشان و هامون در حال خارج شدن از این فهرست هستند.
وی افزود: کنوانسیون حفاظت از حیوانات مهاجر و پیمان حفاظت از پرندگان مهاجر آفریقا و اوراسیا معاهده‌های دیگری است که ایران عضو آن‌هاست، اما همه این معاهده‌ها اخلاقی و نمادین هستند و جنبه اجرایی ندارند؛ یعنی هیچ جریمه یا بازخواست بین‌المللی برای سرپیچی از آن درنظرگرفته نشده‌است. این معاهده‌ها در واقع یک‌سری بنگاه‌هایی هستند که برای تجارت ایجاد شده‌اند و هیچ‌کدام برنامه مثبتی اجرا نکرده‌اند. بیشتر آن‌ها به دنبال منافع مالی و گرفتن پروژه هستند.
ما در پارک ملی مجتمع مسکونی می‌سازیم
دلسوزی مسئولان
یکتانیک با اشاره به نقش مدیران اظهارکرد: مسئول اصلی محیط زیست، متولیان هر کشور هستند که باید دلسوز باشند. یعنی اگر کشوری محیط زیست خود را حفظ کرده به همت خود بوده نه کمک نهادها و کنوانسیون‌های بین‌المللی و اگر هم از بین برده، باز هم به خواسته خودش بوده است.
وی ادامه داد: سازمان دامپزشکی حتی علت مرگ پرندگان میانکاله را اعلام نکرده، زیرا ما ساختاری داریم که باید منافع کارخانه‌های منطقه را هم درنظر بگیرد. درحال حاضر دوهزار هکتار زمین در جنوب میانکاله به تصرف درآمده‌است. سازمان دامپزشکی حتی به موسسه رازی اجازه تحقیق در این‌باره را نداد و اعلام کرد فقط محیط زیست می‌تواند در این‌باره ورود کند.
به گفته این فعال محیط زیست، تعداد محیط‌بانان ایران در خشکی، یک دوازدهم استاندارد جهانی است. ما حتی در پارک ملی مجتمع مسکونی می‌سازیم. همه این‌ها نشان می‌دهد هیچ عزم و اراده‌ای برای برخورد با جرائم محیط زیست وجود ندارد و بستر فساد و سوء‌استفاده در حوزه محیط زیست فراهم است.
طبیعت در حال احتضار
دانش‌آموخته مهندسی محیط‌زیست گفت: تالاب ۱۸ برابر جنگل کارکرد دارد. اگر عرصه‌ای مانند میانکاله از بین برود اقلیم منطقه عوض می‌شود. این‌ها سرمایه‌های جهانی هستند. طبیعت و منابع زیستی ما در حال احتضار است و به سرعت رو به نابودی می‌روند. باید به محیط زیست استراحت بدهیم و آن را به آی سی یو ببریم.
وی ادامه‌داد: تخریب طبیعت نه تنها در کشور ما بلکه در همه کشورها دیده می‌شود. اگر هنوز پرنده‌های مهاجر وجود دارند، به لطف وجود زیستگاه‌های شمالی مانند سیبری و منطقه‌ای عاری از روستا، شهر، کشاورزی و دامپروری است. آمارگیریی در کشورهای اسکاندیناوی انجام شده که نشان می‌دهد تعداد انواع پرنده در این مناطق در ۱۰ سال گذشته ۴۵۰ میلیون سر کمتر شده است.
یکتانیک اظهار کرد: با یک‌صدم هزینه‌های گزافی که برای ایجاد و توسعه باغ‌های پرندگان می‌شود، می‌توان تالاب‌ها را احیا کرد تا خود پرنده‌ها به این مکان‌ها بیایند. متاسفانه هزینه‌های گزافی می‌شود تا پرنده‌های کمیاب را از تالاب‌ها جدا و به باغ‌های پرندگان منتقل کنند. اما این گونه‌ها نهایتا یکی دو سال در آنجا زنده می‌مانند و بعد تلف می‌شوند.
نظر شما